Cultuurverandering in de bouw is nodig om de doelstellingen rondom verduurzaming te halen. Het is ook een uitdaging, want routines in de bouwsector zijn sterk. Zowel het gebouwenconsortium, met de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en Universiteit Twente (UT) als kartrekker, als het infraconsortium, met de Vrije Universiteit (VU) voorop, werken aan cultuurverandering in de bouw. De Hogeschool van Amsterdam heeft het afgelopen jaar een voorstel gedaan voor een nieuwe interventiemethode die cultuurverandering kan stimuleren. De HvA en de UT gebruiken de resultaten van dit onderzoek voor de volgende fase.
Doel is deze interventiemethode de komende jaren binnen het project Cultuur en Keten door te ontwikkelen. De Hogeschool van Amsterdam en Universiteit Twente zullen daarvoor pilots uitvoeren in verschillende sectoren van de bouw, en waar mogelijk op diverse niveaus binnen de organisaties. De resultaten moeten leiden tot een interventiemodel dat toepasbaar is op verschillende soorten projecten en domeinen in de bouwwereld. Daarmee moet het gemakkelijker worden om routines in de bouw om te buigen en verduurzaming te versnellen.
Uitgangspunten
Er zijn vier uitgangspunten bij de methode, legt projectleider en onderzoeker Anna de Zeeuw van Hogeschool Amsterdam uit: “Het eerste uitgangspunt is het stimuleren van een leercultuur, en het tweede het stimuleren van een ondernemende houding, iets wat we ook wel Intrapreneurial Stewardship noemen. Het derde uitgangspunt is het stimuleren van reflectie. Dat wil zeggen: nadenken over wat verandering tegenhoudt bij verduurzamingsopgaven en daarop handelen. En verder is het belangrijk dat dit op alle niveaus binnen alle betrokken organisatie gebeurt. Dat is het vierde uitgangspunt, de multi-level aanpak. Er is een rol voor directies, projectleiding en uitvoerders, voor elke betrokkene in de keten.”
Samenwerken aan toekomstbeelden
Marc van den Berg, onderzoeker bij de Universiteit Twente en gespecialiseerd in circulair bouwen is erg blij met de samenwerking: “De bouw staat voor een gigantische veranderopgave. Veel van de benodigde veranderingen hebben betrekking op de cultuur binnen de keten. Die cultuur wordt vaak als ’traditioneel’ bestempeld met vaste werkpatronen die leiden tot bijvoorbeeld grondstoffenproblematiek en grote afvalstromen. Wij proberen dat te doorbreken door het ontwikkelen en testen van een nieuwe methodiek waarmee ketenpartners worden uitgedaagd om meerdere toekomstbeelden te verkennen en concrete acties te formuleren om het gewenste toekomstbeeld te realiseren.”
Interviews met koplopers
Verhalen en visies van koplopers, bedrijven die erin slagen om routines om te buigen, zijn een belangrijke bron van inspiratie bij de ontwikkeling van de interventiemethodiek. Dat zegt ook Leentje Volker, hoogleraar Integrated Project Delivery bij de Universiteit Twente. Ze houdt zich onder andere bezig met ‘ecosysteemdenken’ in de bouw, waarbij het nastreven van doelstellingen over projecten heen een belangrijk uitgangspunt is.
De combinatie inspiratie en ontwikkeling is essentieel, vindt ze: “Belangrijk is om niet alleen te motiveren met inspirerende verhalen over hoe het kan, maar ook om te duiden waar precies het verschil met de bestaande praktijk zit. Want dat biedt handelingsperspectief. Het gaat echt over een andere manier van werken.”
Reflectie op toekomstscenario’s
De uitkomsten van de interviews en visies zetten de onderzoekers om in mogelijke en wenselijke toekomstscenario’s. Met deelnemers uit de organisaties koppelen ze die vervolgens terug naar trends en beslissingen die nú genomen worden, en reflecteren ze op korte- en lange-termijnbeslissingen die van invloed zijn om deze toekomstscenario’s te bereiken. Reflectie is een belangrijk onderdeel van de nieuwe interventiemethodiek.
Jongeren
Naast Anna de Zeeuw is vanuit de Hogeschool van Amsterdam ook onderzoeker Marian Zandbergen betrokken. Zij werkt aan toekomstvisies van jongeren. Het is essentieel ook jongeren bij het onderzoek te betrekken, vindt ze: “Welke kennis en skills hebben zij nodig, als wij verwachten dat zij straks Intrapreneurial Stewardship, een ondernemende houding, in de praktijk brengen? Als je daarop focust kun je een brug slaan tussen heden en toekomst.” De Hogeschool van Amsterdam werkt daarom samen met studenten trainingsmodules rondom cultuurverandering voor MBO, HBO en universiteit.
Hoogleraar Leentje Volker van de Universiteit Twente juicht dit toe. “Het is van belang voor de toekomstige generatie om gezamenlijk een toekomstbeeld te ontwikkelen,” zegt ze, “we hebben momenteel te maken met meerdere ontwikkelingen die met elkaar in competitie kunnen gaan, maar die elkaar ook kunnen versterken. Schaarste aan materialen en mensen kan bijvoorbeeld de transitie naar een circulaire economie positief óf negatief beïnvloeden, en de behoefte aan digitalisering en industrialisatie kan dit versterken óf opheffen. Dat toekomstbeeld, dat verhaal moeten we aan laten sluiten bij de praktijken van de toekomstige generatie.”
Meer informatie
De komende tijd verzamelen we verhalen van koplopers en werken we pilots uit met onder andere de gevelindustrie en woningcorporaties. Meer informatie over de actuele stand van zaken: dr.ir. Anna de Zeeuw (HvA): a.m.de.zeeuw@hva.nl.
